Δεν έφυγαν. Τους έδιωξαν.

Οι Μικρασιάτες, οι Πόντιοι και οι Χριστιανοί της Ανατολικής Θράκης δεν πήραν τον δρόμο της προσφυγιάς για μια καλύτερη ζωή. Ξεριζώθηκαν βίαια. Εκδιώχθηκαν μεθοδικά, στο πλαίσιο ενός σχεδίου εθνοκάθαρσης, νομιμοποιημένου από τη Συνθήκη της Λωζάνης. Άφησαν πίσω πατρίδες, σπίτια, εκκλησίες, κοιμητήρια, μνήμες αιώνων. Το τραγικότερο: δεν γύρισαν ποτέ.

Στον Πόντο, στη Μικρασία, στην Κωνσταντινούπολη, στην Ανατολική Θράκη, στις βόρειες ακτές του Εύξεινου Πόντου, δεν ήταν ξένοι. Ήταν οι γηγενείς. Έλληνες από τα βάθη των αιώνων, με ακέραιο πολιτισμό, ισχυρό φρόνημα, ρίζες ελληνικές και πίστη χριστιανική που άντεξαν Αυτοκρατορίες, τυράννους και κατακτητές.

Η Μικρασιατική Καταστροφή δεν ήταν απλώς μια ήττα. Ήταν εθνική τραγωδία. Οδυνηρή, ανεπούλωτη, ανεπίστρεπτη. Ίσως η μεγαλύτερη απώλεια στην Ιστορία του Νεότερου Ελληνισμού. Και μαζί της, το τέλος μιας ολόκληρης εποχής.

Όμως η μνήμη αντιστέκεται. Αντιστέκεται στη λήθη, στον καιρό, στη φθορά. Είναι ακόμη εδώ. Ζωντανή. Μέσα σε τραγούδια, προσευχές, μαρτυρίες. Για να θυμίζει ποιοι ήμασταν. Για να εξηγεί ποιοι είμαστε. Για να φωτίζει το πού πρέπει να πάμε.

Γιατί η πατρίδα δεν είναι μόνο χώμα. Είναι και ψυχή.
Και αυτή δεν ξεριζώνεται.